Trong giai đoạn đầu tìm hiểu về hành trì thiền, thắc mắc phổ biến nhất thường xoay quanh việc: “Tôi phải làm gì để thiền cho đúng?” Trong các Ngài Mahasi bài giảng, vị thiền sư không đưa ra những định nghĩa giáo điều khó hiểu, mà tập trung vào một hướng dẫn vô cùng gần gũi: hãy quan sát những gì đang xảy ra nơi thân và tâm, ngay trong giây phút này.
Trong hệ thống Ngài Mahasi cho người mới, tu tập không đồng nghĩa với việc tìm kiếm những trải nghiệm thanh thản hay tĩnh mịch khác thường. Thiền chính là rèn luyện khả năng quan sát sáng suốt. Mọi cử động của thân đều cần được nhận diện rõ rệt. Khi tâm suy nghĩ, biết đang suy nghĩ. Mọi trạng thái khó chịu đều cần được tỉnh giác ghi nhận. Chính sự hay biết này tạo nên nền móng cho trí tuệ phát sinh.
Ngài Mahāsi thường xuyên nhắc nhở người mới khởi sự từ các yếu tố sơ đẳng nhất. Nhịp thở, đặc biệt là hiện tượng nhô lên và hạ xuống của bụng, được sử dụng làm neo điểm chính vì nó luôn có mặt và cực kỳ dễ ghi nhận. Khi sự ghi nhận “phồng, xẹp” được nối tiếp không gián đoạn, tâm thức sẽ từ từ lắng dịu các vọng tưởng và trở nên thanh tịnh hơn. Nếu tâm phóng đi, chỉ cần ghi nhận “nghĩ” rồi quay về. Không nên nảy sinh tâm lý tự ti hay cố công lý giải.
Xuyên suốt nội dung các Ngài Mahasi bài giảng, Ngài nhấn mạnh rằng điều quan trọng không phải là thời gian ngồi thiền bao lâu, mà chính là tần suất xuất hiện của chánh niệm. Chỉ cần vài phút thực hành đúng, còn hơn nhiều giờ nhưng thiếu sự tỉnh giác. Do đó, những người mới khởi sự không nên tạo áp lực quá lớn cho bản thân, mà nên tập trung vào tính thường xuyên và lòng kiên nhẫn.
Khía cạnh đặc sắc của phương pháp Ngài Mahasi cho người mới là thiền không bị giới hạn trong tư thế ngồi. Lúc bước đi, rõ biết việc đi; lúc đứng, rõ biết việc đứng; lúc nằm, rõ biết việc nằm. Thậm chí trong các hoạt động đời thường như ăn click here uống, làm việc nhà hay giao tiếp, khi chánh niệm hiện tiền, tất cả đều là quá trình thiền định. Nhờ vậy, người hành giả dần học cách sống tỉnh thức giữa đời thường.
Khi thực hành đúng theo lời dạy trong Ngài Mahasi bài giảng, người mới sẽ bắt đầu thấy rõ một điều rất quan trọng: vạn pháp đều có sự sinh khởi và hoại diệt. Các cảm giác sẽ tan đi, ý nghĩ sẽ biến mất, và cảm xúc cũng không tồn tại vĩnh cửu. Sự thấy biết này không đến từ suy luận, mà từ kinh nghiệm trực tiếp. Nó góp phần làm tiêu tan sự clinging và những thói quen phản ứng của tâm ý.
Đối với người mới, con đường mà Ngài Mahasi cho người mới chỉ ra là một hành trình đáng tin cậy và trung thực. Không cần tin vội, không cần mong cầu kết quả nhanh. Hãy cứ hành trì chuẩn xác, ghi nhận kiên trì và để tuệ năng tự phát triển một cách tự nhiên. Đây chính là điểm tinh yếu trong những lời huấn thị đơn sơ nhưng sâu sắc của Ngài Mahāsi.